Αποκαλυπτική ανάλυση για τις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας

Η ανάλυση του ΙNSS.IL (Ισραηλινό Ινστιτούτο Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας):

Τίτλος: «Ενεργή Ισραηλινή πολιτική στη δυτική Μεσόγειο»

Υπότιτλος: «Εντυπωσιακή βελτίωση έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στην ισορροπία των στρατηγικών, πολιτικών και στρατιωτικών σχέσεων του Ισραήλ και, ίσως σύντομα, στον τομέα της οικονομίας. Οι περιφερειακές αναταραχές, και ιδιαίτερα οι εσωτερικές κρίσεις στην Αίγυπτο, σε συνδυασμό με την οικονομική της δυσπραγία, ενίσχυσαν για την αιγυπτιακή ηγεσία τη σημασία της συνεργασίας με το Ισραήλ. Λόγω της αυξανόμενης σημασίας του θαλάσσιου χώρου για την οικονομία και την ασφάλεια ενισχύθηκε επίσης η σημασία της Κύπρου. Η επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στο Ισραήλ στα τέλη Νοεμβρίου 2015 αποτελεί επίσης μέρος της ισραηλινής στρατηγικής στην περιοχή. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να μην εγκαταλείψει το Ισραήλ την προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων του με την Τουρκία, η οποία θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντικό παίκτη στην εγγύτερη περιοχή και να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας και του καθεστώτος της Συρίας. Προφανώς είναι δύσκολο αφενός να επιτευχθεί η αναγκαία γεφύρωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας και αφετέρου να διατηρηθεί η αναγκαία ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, η οποία βρίσκεται σε ελεγχόμενη αντιπαράθεση με την Τουρκία. Αυτή είναι όμως η πρόκληση μιας δυναμικής εξωτερικής πολιτικής που έχει στόχο τη δημιουργία του βέλτιστου στρατηγικού χώρου.
Ημερομηνία: 03/12/2015
Αρθρογράφος: Oded Eran

Σύμφωνα με την ανάλυση που δημοσιεύει το INSS, η σημαντική βελτίωση που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στις στρατηγικές, πολιτικές στρατιωτικές και ενδεχομένως σύντομα και στις οικονομικές σχέσεις του Ισραήλ, οφείλεται εν μέρει στον σχεδιασμό και την ορθή κρίση και εν μέρει στον εγκλωβισμό γειτονικών χωρών σε καταστάσεις, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να εκλαμβάνεται το Ισραήλ ως χώρα που μπορεί να προωθήσει τα συμφέροντά τους. Το νέο στρατηγικό τόξο εκτείνεται από την Αίγυπτο, στα νότια, και φτάνει μέχρι την Ελλάδα, στα βορειοδυτικά. Το τόξο αυτό δεν έχει ενιαία μορφή, έχει διάφορες αποχρώσεις, ακόμη και προβληματικές ιστορικές αντιπαλότητες, μεταξύ των οποίων η ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη (όσον αφορά την Γάζα), καθώς και η ισραηλινο-αραβική διένεξη, (όσον αφορά τον Λίβανο και τη Συρία).

Όσον αφορά την ασφάλεια, η συνεργασία με την Αίγυπτο είναι ζωτικής σημασίας λόγω του αγώνα που διεξάγει το αιγυπτιακό καθεστώς κατά της τρομοκρατίας από εγχώρια και εξωτερικά ισλαμιστικά κινήματα, ιδιαίτερα στην χερσόνησο του Σινά. Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην Αίγυπτο και η ενίσχυση του καθεστώτος της αποτελεί ξεκάθαρο συμφέρον του Ισραήλ, σημειώνει ο αρθρογράφος.

Όσον αφορά το ζήτημα της Λωρίδας της Γάζας, η Αίγυπτος και το Ισραήλ έχουν επίσης κοινό ενδιαφέρον, παρότι οι δύο χώρες δεν επιτυγχάνουν να αναπτύξουν μια κοινή στρατηγική που θα στοχεύει όχι μόνο στην εξάλειψη της τρομοκρατίας, η οποία πηγάζει από την Λωρίδα της Γάζας, αλλά και στη δημιουργία υποδομών για οικονομική συνεργασία, που θα αποτελέσει κύριο πυλώνα στην μακροχρόνια λύση του ζητήματος. Η ενίσχυση των μεταξύ τους οικονομικών σχέσεων αποτελεί κοινό συμφέρον των δύο χωρών: η Αίγυπτος πρέπει να βρει εναλλακτικό πάροχο ΦΑ μέχρι να αναπτύξει τα δικά της κοιτάσματα και η αγορά ΦΑ από το Ισραήλ ή η χρήση των εγκαταστάσεων υγροποίησης ΦΑ που βρίσκονται στην Αίγυπτο θα συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη του ισραηλινού κοιτάσματος ΦΑ. Η συνεργασία Ισραήλ-Αιγύπτου στον τομέα του ΦΑ θα επιτρέψει την ανάπτυξη οικονομικών λύσεων για την επωφελή εκμετάλλευση του ΦΑ που βρίσκεται στην ΑΟΖ της Λωρίδας της Γάζας.

Λόγω της αυξανόμενης σημασίας του θαλάσσιου χώρου (από άποψη οικονομίας και άμυνας) έχει επίσης ενισχυθεί η σημασία της Κύπρου, την οποία επισκέφτηκε ο Π/Θ Νετανιάχου για πρώτη φορά το 2012, ενώ πραγματοποίησε και δεύτερο ταξίδι-αστραπή τον Ιούλιο του 2015. Το θέμα του ΦΑ βρίσκεται στο επίκεντρο των συνομιλιών μεταξύ των δύο χωρών, καθώς ισραηλινές εταιρείες έχουν στην ιδιοκτησία τους μέρος των αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης κοιτάσματος ΦΑ που βρίσκεται στο οικόπεδο 12 στην ΑΟΖ της Κύπρου και εκτείνεται εντός της ισραηλινής ΑΟΖ. Εκτός από την αναγκαία συμφωνία συνεκμετάλλευσης ΦΑ, η Κύπρος ενδέχεται να αποτελέσει βασικό πυλώνα για τη μεταφορά του ΦΑ που έχει βρεθεί στα δυτικά της λεκάνης της Μεσογείου - λόγω της εγγύτητάς της σε χώρες της περιοχής που έχουν κοιτάσματα ΦΑ: Αίγυπτο, Παλαιστινιακή Αρχή, Λίβανο και Ισραήλ. Οι καλές σχέσεις της Κύπρου με όλες αυτές τις χώρες θα διευκολύνουν την ανάληψη κεντρικού ρόλου, ως περιφερειακού κέντρου μεταφοράς. Ο πρόεδρος της Κύπρου δήλωσε ότι, στις συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν στη Λευκωσία με τον Π/Θ Νετανιάχου, αναφέρθηκε επίσης το ενδεχόμενο συνεργασίας στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2013, η ΕΕ αναγνώρισε τη μεγάλη σημασία της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, η οποία θα επιτρέψει διπλής κατευθύνσεως μεταφορά 2000 MW μέσω καλωδίου που θα τοποθετηθεί στον πυθμένα της θάλασσας σε μήκος 1580 χλμ. Η κυπριακή εταιρεία που επελέγη για την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας του συγκεκριμένου έργου, έχει ήδη επιδοτηθεί από την ΕΕ για την ολοκλήρωση του έργου της. Επίσης, τα σχέδια της ΕΕ για την ενέργεια περιλαμβάνουν την κατασκευή αγωγού για τη μεταφορά ΦΑ από την Κύπρο στην Ελλάδα.

Η πρόσφατη επίσκεψη του Π/Θ της Ελλάδας στο Ισραήλ αποτελεί ακόμη ένα κρίκο στο στρατηγικό πλέγμα του Ισραήλ στην περιοχή. Ο Αλέξης Τσίπρας θεωρείται και σίγουρα αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερός ηγέτης. Παρόλα αυτά, θεώρησε σωστό να επισκεφτεί το Ισραήλ σε μια χρονική στιγμή που η ισραηλινή κυβέρνηση δέχεται κριτική από την Ευρώπη για το παλαιστινιακό ζήτημα, που εκδίδονται οδηγίες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη σήμανση των προϊόντων από τους εποικισμούς και σε μια περίοδο που έχει ξεσπάσει κύμα επιθέσεων Παλαιστινίων εναντίον Ισραηλινών. Τα τελευταία χρόνια, η συνεργασία Ισραήλ - Ελλάδας στον τομέα της Άμυνας έχει εντατικοποιηθεί. Αρκεί μόνο να αναφερθεί ότι το 2015 η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία πραγματοποίησε στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την ελληνική Πολεμική Αεροπορία, δύο μεγάλες ασκήσεις για μαχητικά αεροσκάφη και αεροσκάφη διακομιδής, μαχητικά ελικόπτερα και αεροσκάφη συλλογής πληροφοριών. Ο Έλληνας υπουργός Άμυνας έχει δηλώσει ότι σύντομα θα πραγματοποιηθούν κοινές ασκήσεις μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και, ενδεχομένως, Αιγύπτου. Κατά την επίσκεψη του Τσίπρα στο Ισραήλ συμφωνήθηκε ενίσχυση του τριγώνου συνεργασίας και πραγματοποίηση τριμερούς Συνόδου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Αποφασίστηκε επίσης να επισπευσθεί η πραγματοποίηση διακυβερνητικής συνάντησης των δύο χωρών, στις αρχές του 2016.

Η Ελλάδα και η Κύπρος είναι μέλη της ΕΕ, και παρότι δεν είναι από τα ισχυρά κράτη-μέλη, η ανάγκη για συναίνεση στις ψηφοφορίες της ΕΕ σε θέματα που σχετίζονται με ασφάλεια και εξωτερική πολιτική καθιστά τη θέση τους σημαντική, ισοδύναμη με αυτή των ισχυρών κρατών-μελών.

Είναι ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα και η Κύπρος προσεγγίζουν το Ισραήλ εστιάζοντας σε δύο βασικούς παράγοντες για αυτές τις χώρες: την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Η επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας από το 2009, κυρίως μετά τα γεγονότα του «τουρκικού στολίσκου» τον Μάιο του 2010, έχει επιταχύνει τη σύσφιξη των σχέσεων με το Ισραήλ. Χωρίς να επιχειρήσουμε αποτίμηση της στρατηγικής σημασίας της Τουρκίας για το Ισραήλ από τη μία και της Ελλάδας και της Κύπρου από την άλλη, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το Ισραήλ θεωρεί [τη σχέση με αυτές τις δύο χώρες], μέχρι ένα βαθμό, ως αντισταθμιστικό παράγοντα για τη μεγάλη ζημία που προκλήθηκε από τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση των σχέσεων του με την Τουρκία. Το γεγονός ότι η Τουρκία υπονομεύει τη συνεργασία του Ισραήλ με το ΝΑΤΟ αυξάνει επίσης τη σημασία που αποδίδει το Ισραήλ στην ανάγκη ανεύρεσης εταίρων στον τομέα της στρατιωτικής συνεργασίας στην ανατολική Μεσόγειο.

Η Ελλάδα, η Κύπρος, και ως ένα βαθμό το Ισραήλ, θα πρέπει να δουν με ανησυχία την αναβάθμιση της θέσης της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή σκηνή. Η αναβάθμιση οφείλεται στο ρόλο που η Ευρώπη αναμένει από την Τουρκία να διαδραματίσει στον συριακό εμφύλιο και, ειδικότερα, στον περιορισμό της εισροής προσφύγων που διασχίζουν τα χωρικά ύδατα της Τουρκίας κατευθυνόμενοι προς την Ευρώπη. Στην κοινή συνεδρίαση των ηγετών της ΕΕ και του Πρωθυπουργού της Τουρκίας, στις 29 Νοεμβρίου, οι Ευρωπαίοι ήδη κατέβαλλαν προκαταβολή για την προθυμία της Τουρκίας να εκπληρώσει αυτό το ρόλο, με αντάλλαγμα την επίσπευση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Μολονότι οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν επίσημα το 2004, η συνέχιση της διένεξης στην Κύπρο, η συμπεριφορά της τουρκικής κυβέρνησης όσον αφορά ζητήματα σημαντικά για την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων του πολίτη και της ελευθερίας του Τύπου, και, ιδιαίτερα, η αύξηση της αντίστασης για την ένταξη ενός μουσουλμανικού κράτους-μέλους, το οποίο θα είναι το μεγαλύτερο στην Ευρώπη σε περίπτωση που ενταχθεί στην ΕΕ η Τουρκία, έχουν καταστήσει απίθανη την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Παρόλα αυτά, η επανέναρξη των συνομιλιών, που έχει καθοριστεί για τα μέσα Δεκεμβρίου, και η πρόθεση για επιτάχυνση για το πρώτο τρίμηνο του 2016, δεν διασφαλίζουν ένταξη [της Τουρκίας στην ΕΕ]. Στην ανακοίνωση των αρχηγών των κρατών, στις 29 Νοεμβρίου 2015, αναφέρθηκε ότι η επανενεργοποίηση των ενταξιακών συνομιλιών θα γίνει «χωρίς να προκαταλαμβάνεται η θέση των κρατών-μελών» - υπαινιγμός που αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο και, ενδεχομένως, τα ισχυρότερα κράτη-μέλη της ΕΕ, την Γαλλία και την Γερμανία. Κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ έχει το δικαίωμα άσκησης βέτο, και στις δημοσκοπήσεις που θα προηγηθούν της επίσημης ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ υπάρχει περίπτωση να φανεί μαζική αντίδραση σε μια τέτοια δραματική κίνηση. Ωστόσο, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο, ως μέρος μιας συνολικής συμφωνίας με την Τουρκία, που δεν θα περιλαμβάνει πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, να ασκηθεί πίεση στην Ελλάδα και την Κύπρο από την ΕΕ προκειμένου να υιοθετήσουν ηπιότερες πολιτικές για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος, λαμβάνοντας υπόψη την τουρκική στάση. Προς το παρόν, η επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, καλύπτει τις ανάγκες και των δύο πλευρών. Από την πλευρά της ΕΕ, εξασφαλίζεται η προθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να συνεργαστεί με την ΕΕ και από την πλευρά της τουρκικής κυβέρνησης αποδεικνύεται η σημασία και η αναγκαιότητά της, κυρίως προς στο εσωτερικό.

Παρά τα προαναφερθέντα, είναι σημαντικό για το Ισραήλ να μην εγκαταλείψει την προσπάθεια για αποκατάσταση της σχέσης του με την Τουρκία, που αποτελεί σημαντικό παίκτη στην εγγύτερη περιοχή. Η επιρροή που ασκεί η Τουρκία στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς είναι σημαντική, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας και του καθεστώτος της Συρίας. Η Τουρκία είναι σημαντική για το Ισραήλ και όσον αφορά την οικονομία, όχι μόνο λόγω των διευρυμένων εμπορικών σχέσεων μεταξύ τους, αλλά και γιατί είναι μια χώρα από την οποία διέρχεται το πετρέλαιο που φτάνει στο Ισραήλ από την Κεντρική Ασία και γιατί δυνητικά αποτελεί σημαντικό καταναλωτή του ΦΑ του Ισραήλ και των γειτόνων του. Ακόμα κι αν λήξει η τρέχουσα κρίση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, η Τουρκία θα συνεχίσει να αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, τροχοπέδη στην επιρροή της Ρωσίας στην περιοχή γύρω από το Ισραήλ. Παρά τις καλές σχέσεις Ισραήλ - Ρωσίας, το Ισραήλ έχει συμφέρον στη μείωση της παρουσίας και της επιρροής [της Ρωσίας] στην περιοχή.



ΠΗΓΗ & ΙNSS.IL (Ισραηλινό Ινστιτούτο Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας)