Ευρωπαϊκός δορυφόρος, ελληνικό hardware

Είμαστε στο Κορωπί, στο κτίριο της εταιρείας European Sensor Systems (ESS), μπροστά στο clean room.

O συγκεκριμένος «καθαρός χώρος», ειδικά σχεδιασμένος και αποστειρωμένος, είναι κλάσης 10.000, δεν περιέχει δηλαδή περισσότερα από 10.000 μικροσωματίδια σκόνης. Γι’ αυτό και ο φωτογράφος μας, για να μπει εκεί, πρέπει να κάνει ειδική προετοιμασία: να φορέσει ποδιά, γάντια και σκουφάκι στα μαλλιά, να βγάλει τα παπούτσια του - ώστε να μη μολύνει το εργαστηριακό περιβάλλον. Αυτή η διαδικασία είναι ρουτίνα για όσους εργάζονται στην ESS. Υψηλή τεχνολογία, γαρ. Εδώ, άλλωστε, φτιάχνεται ένα καινοτόμο προϊόν που χρησιμοποιείται για διαστημικές εφαρμογές. Καλώς ήρθατε στον θαυμαστό κόσμο της ελληνικής διαστημικής βιομηχανίας, η οποία -μην απορείτε- όχι μόνο υπάρχει, αλλά και ανθεί, παρά την κρίση και τις τρικλοποδιές που, συνειδητά ή ασυνείδητα, της βάζει το συχνά στενόμυαλο και κοντόφθαλμο ελληνικό κράτος.

Επιστροφή στο clean room. Oι άνθρωποι της ESS ελέγχουν κατά πόσον ο μικροσκοπικός αισθητήρας πίεσης που έχουν κατασκευάσει -και ο οποίος κοστίζει 10.000 ευρώ- είναι έτοιμος να σταλεί στον πελάτη. Τι είναι όμως αυτός ο αισθητήρας και σε τι χρησιμεύει; Ας τα πούμε απλά και κατανοητά. Κάθε δορυφόρος που στέλνεται στο Διάστημα διαθέτει μια δεξαμενή καυσίμου. Και έναν αισθητήρα που πρέπει να μετράει την ποσότητα αυτού του καυσίμου, το οποίο είναι άκρως τοξικό. Τον πρώτο χρόνο, οι ενδείξεις του είναι απολύτως ακριβείς. «Είναι σαν το γάμο. Στην αρχή όλα λειτουργούν τέλεια», λέει χαριτολογώντας ο Εμμανουήλ Ζερβάκης, γενικός διευθυντής της ESS. «Στη συνέχεια, όμως, η ακρίβειά του φθίνει. Και αυτό οφείλεται στο εξαιρετικά αντίξοο περιβάλλον του Διαστήματος, με την ακτινοβολία, τη γήρανση των υλικών και πολλούς άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες. Σκεφτείτε, λοιπόν, τι συμβαίνει έπειτα από 15-20 χρόνια - τόσα κατά μέσο όρο μένει ένας δορυφόρος στο Διάστημα. Αν λόγω εσφαλμένης ένδειξης του αισθητήρα η εικόνα που έχει ο χειριστής του είναι ότι το καύσιμο τελειώνει, πρέπει να οδηγήσει το δορυφόρο προς τη Γη, ώστε να καταστραφεί μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα. Διαφορετικά, δεν θα μπορεί να τον κινήσει και θα αφήσει στο Διάστημα ένα “σκουπίδι”. Τα πρόστιμα που προβλέπονται γι’ αυτή την περίπτωση ανέρχονται σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Και αν, από την άλλη, καύσιμο υπάρχει αλλά δεν φαίνεται, ο χειριστής θα έχει αναγκαστεί να καταστρέψει πρόωρα το δορυφόρο χωρίς λόγο, κάτι που του κοστίζει επίσης εκατοντάδες εκατομμύρια».

Η ESS έρχεται να δώσει λύση με τους δικούς της, πρωτοποριακούς και πάνω απ’ όλα αξιόπιστους αισθητήρες, βασισμένους στην τεχνολογία Microelectromechanical Systems (MEMS) και κατασκευασμένους πάνω σε δισκία πυριτίου. Και μάλιστα είναι η μοναδική εταιρεία που παράγει ένα τέτοιο προϊόν. Πώς έφτασε έως εδώ; «Ηταν στρατηγική επιλογή μας να μπούμε στο χώρο της διαστημικής βιομηχανίας και να δοκιμάσουμε τις δυνάμεις μας», εξηγεί ο κ. Ζερβάκης. Το 2007 υπογράψαμε το πρώτο συμβόλαιό μας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency - ESA). Εμειναν πολύ ευχαριστημένοι και μας σύστησαν στην AIRBUS, έναν από τους δύο ευρωπαϊκούς κολοσσούς, μαζί με την THALES, που δραστηριοποιούνται στις διαστημικές αποστολές. Το ένα συμβόλαιο έφερνε το άλλο, κι έτσι σήμερα είμαστε βασικοί προμηθευτές τους σε αισθητήρες πίεσης αλλά και επιτάχυνσης (κατά την εκτόξευση του δορυφόρου)».

Ισως ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. «Η διαδικασία πιστοποίησης για να αγοράσει η ESA οτιδήποτε από μια εταιρεία είναι απίστευτα πολύπλοκη και απαιτητική. Για κάθε υλικό που χρησιμοποιούμε -ακόμη και για τις βίδες- πρέπει να ξέρει από τι ακριβώς είναι φτιαγμένο, ποιος είναι ο προμηθευτής, το serial number του. Και τα θέλει όλα γραμμένα αναλυτικά. Το να χτιστεί, λοιπόν, μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί της θέλει χρόνο, χρήμα και αφοσίωση. Γι’ αυτό λίγοι το προσπαθούν και ακόμη λιγότεροι το πετυχαίνουν».

Ελληνες στο Διάστημα

Αλλά δεν υπάρχει μόνο η ESS. H TELETEL παράγει hardware το οποίο ελέγχει την ομαλή λειτουργία των βασικών υποσυστημάτων των δορυφόρων πριν από την εκτόξευση αλλά και λογισμικό που ελέγχει τη λειτουργία πτήσης τους. Η Hellas SAT παρέχει υπηρεσίες μετάδοσης πληροφοριών δεδομένων και φωνής σε μεγάλο αριθμό χρηστών ανά τον κόσμο. Η Prisma Electronics  κατασκευάζει ειδικών προδιαγραφών καλώδια για διαστημική χρήση και η INASCO διατάξεις με σύνθετα υλικά τα οποία χρησιμοποιούνται στο Διάστημα λόγω του χαμηλού τους βάρους και της αντοχής τους. Και ο κατάλογος δεν σταματά εδώ. «Σαράντα εταιρείες ασχολούνται σήμερα με το Διάστημα», με ενημερώνει ο Αθανάσιος Πότσης, δραστήριος πρόεδρος της Ενωσης Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας και Εφαρμογών (ΕΒΙΔΙΤΕ). «Εχουν τζίρο που ξεπερνά τα 200 εκατ. ευρώ ετησίως, απασχολούν περίπου 5.000 εργαζομένους και τα προϊόντα τους εξάγονται κατά 99,9%!» Ενα success story άγνωστο, δυστυχώς, στο ευρύ κοινό...

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η χώρα μας έγινε μέλος της περίφημης ESA, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, το 2005, κατά την περίοδο (επίπλαστης, όπως αποδείχθηκε) ευφορίας που ακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Η ετήσια συνδρομή για τη συμμετοχή της είναι 10 εκατ. ευρώ. Μεγάλο ποσό, αναμφίβολα. «Υπάρχει όμως μια ιδιαιτερότητα. Βάσει του καταστατικού της ESA, η συνδρομή επιστρέφεται σε ποσοστό 90% στην Ελλάδα με τη μορφή βιομηχανικού έργου». Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, βιομηχανικό έργο στην Ελλάδα υπήρχε ελάχιστο. «Αυτό δεν το είχαμε συνειδητοποιήσει ως χώρα όταν μπήκαμε στην ESA», λέει ο κ. Πότσης. «Σκεφτόμασταν μόνο το κομμάτι της έρευνας, το οποίο όμως αφορά μόνο στο 5% του μπάτζετ της. Γι’ αυτό κι εμείς, ως Ενωση, αποφασίστηκε να ενταχθούμε στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας». Κάπως έτσι, όλη αυτή η χάι-τεκ βιομηχανία βρέθηκε στην αρμοδιότητα των γραφειοκρατών του υπουργείου Παιδείας. Απίστευτο και όμως ελληνικό!

Τότε, υπήρχε μόνο ένας μικρός πυρήνας ελληνικών εταιρειών που ασχολούνταν με το Διάστημα. Οι νέες προκλήσεις, όμως, έφεραν κι άλλες. «Ο κλάδος μας χτίστηκε από μηδενική βάση, με επιχειρήσεις εστιασμένες στην καινοτομία, χωρίς τις αγκυλώσεις και τα βαρίδια του παρελθόντος. Ξέρουμε όλοι καλά πως η ESA δεν παίζει. Οταν ετοιμάζει μια αποστολή στον Αρη, για παράδειγμα, θέλει να πάρει από εσένα ένα προϊόν αξιόπιστο, που θα δουλεύει άψογα και δεν θα την προδώσει».

Με τον καιρό, το πελατολόγιό τους διευρύνθηκε. Ενδιαφέρον για τα ελληνικά διαστημικά προϊόντα έχουν δείξει η Κίνα, το Ισραήλ, ο Καναδάς, η Ινδία. Δεν αρκεί όμως μόνο η προσπάθεια από πλευράς των ίδιων των εταιρειών. Πρέπει και το ελληνικό κράτος να συνειδητοποιήσει τη σημασία και τη δυναμική της διαστημικής βιομηχανίας μας. «Για να μείνουν στην Ελλάδα οι επιστήμονές μας», όπως τονίζει ο κ. Πότσης. «Δεν μπορεί το υπουργείο Παιδείας να μεριμνά μόνο για τα ερευνητικά ινστιτούτα και τον ακαδημαϊκό χώρο. Βγάζουμε πολλούς εξαιρετικούς επιστήμονες, οι οποίοι φεύγουν από την πατρίδα μας, πάνε στην Ολλανδία, για παράδειγμα, φτιάχνουν εκεί ένα καινοτόμο προϊόν, το οποίο μετά η Ελλάδα θα αναγκαστεί να αγοράσει γιατί το χρειάζεται. Δεν είναι παράλογο;»

Αναμφίβολα είναι. Τι του λένε, όμως, οι ιθύνοντες όταν ως πρόεδρος του κλάδου θίγει αυτά τα ζητήματα; «Η χώρα περνάει μια πολύ δύσκολη περίοδο. Οταν πας σε έναν υπουργό, που έχει πολλά και σοβαρά προβλήματα να λύσει, και του μιλάς για το Διάστημα, θα σε δει σαν εξωγήινο! Αλλά ακριβώς αυτή την υπέρβαση πρέπει να κάνει η ελληνική κυβέρνηση: με το βλέμμα στο μέλλον, να δώσει προσοχή στους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν τη διαφορά... Ενδεικτικά σας λέω ότι σε μια εξαιρετική χρονιά για το ελαιόλαδο οι εξαγωγές δεν θα ξεπεράσουν τα 600 εκατ. ευρώ. Εμείς χωρίς καμία απολύτως υποστήριξη φτάνουμε τα 200 εκατ.». Αναφέρει και μια χαρακτηριστική στιχομυθία. «Η ESA “τρέχει” ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης start-up. Οταν πήγαμε στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας και τους είπαμε ότι χρειαζόμαστε τη βοήθειά τους για να ενταχθούμε κι εμείς σ’ αυτό, ξέρετε τις μας απάντησαν: Οτι έχουμε αρκετές εταιρείες για το Διάστημα στην Ελλάδα, δεν θέλουμε άλλες!»




(Από την "Καθημερινή")