Ο Greek Stream, η θέση της Ελλάδας και τι θα κάνει η Ευρώπη

Και αίφνης εν μέσω βαθύτατης οικονομικής κρίσης, με μία οικονομία να πνέει τα λοίσθια, και τις τράπεζες να αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας, παρατηρείται μία άνευ προηγουμένου κινητικότητα και ενδιαφέρον για την κατασκευή ενός ολόκληρου πλέγματος αγωγών και εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα.


Κυβερνήσεις και μεγάλες ξένες εταιρείες επιθυμούν ή και προγραμματίζουν την κατασκευή μεγάλων αγωγών φυσικού αερίου στο ελληνικό έδαφος για τη μεταφορά του από την ενεργειακά πλούσια Ανατολή (βλέπε Κασπία, Ρωσία) προς τις πάντα απαιτητικές αγορές της Ευρώπης.

Σχέδια που επί χρόνια κυοφορούντο, τώρα αποκαλύπτονται με ιδιαίτερη ένταση, και μάλιστα συνδυαστικά, διεκδικώντας σήμερα μία θέση επί χάρτου και αύριο την ίδια την κατασκευή τους.

Σχεδιαζόμενοι αγωγοί όπως ο TAP, ο ελληνοβουλγαρικός διασυνδετήριος IGB, ο Κάθετος Διάδρομος και ο Turkish Stream με την ελληνική του επέκταση, τον Greek  Stream, να αποτελούν πλέον μέρος του καθημερινού ενεργειακού λεξιλογίου και όχι μόνο.

Η προϊστορία

Υπήρξε ασφαλώς μία αλληλουχία εξελίξεων και η λήψη κρίσιμων επενδυτικών αποφάσεων που εκκρεμούσαν επί πολλά έτη, και μία άνευ προηγουμένου χρονική σύμπτωση που οδήγησε στη σχεδόν ταυτόχρονη εκδήλωση ενδιαφέροντος όλων των ανωτέρω projects.

Κοινός παρονομαστής βέβαια για όλα αυτά τα τολμηρά σχέδια αποτελεί η γεωγραφική θέση της χώρας μας, και ιδιαίτερα το βόρειο τμήμα της για αυτή τη φάση του εγχειρήματος, που μπορεί να περιγραφεί γενικά ως η μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας - Ελλάδας προς την Ευρώπη.

Με την Ελλάδα να επωφελείται από την υλοποίηση του εν λόγω εγχειρήματος κυρίως λόγω του αποκλεισμού αρχικά επιλεγμένων και προωθούμενων λύσεων όπως οι αγωγοί Nabucco -που θα μετέφερε κασπιανό αέριο μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας στην Ευρώπη- και του South Stream, που θα χρησιμοποιείτο για τη διοχέτευση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Βουλγαρίας, Σερβίας, Ουγγαρίας προς την Αυστρία.

Ως γνωστό, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και τα δύο αυτά φαραωνικά σχέδια ματαιώθηκαν, για ξεχωριστούς λόγους το καθένα, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την Ελλάδα να παίξει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του ονομασθέντος Νοτίου Διαδρόμου (South Corridor).Αρχικά ο ελβετικής έμπνευσης αγωγός TAP -από το Trans  Adriatic  Pipeline- θα μετέφερε φυσικό αέριο μέσω Ελλάδας και Αλβανίας, ενώ ο ελληνο-ιταλικός αγωγός ITGI θα μετέφερε και αυτός φυσικό αέριο από την Ελλάδα απευθείας προς την Ιταλία. Και οι δύο αγωγοί αποτέλεσαν μέρος αυτού που ονομάζουμε σήμερα Νότιος Διάδρομος.

Τελικά από τους δύο αυτούς αγωγούς επελέγη ο TAP από την κοινοπραξία εταιρειών που αναπτύσσουν το κοίτασμα Shaz- DenizII στην Κασπία απ’ όπου και θα προέλθει το αέριο. Βέβαια αυτός ο αγωγός δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου και πλέον κρισιμότερου αγωγού του TANAP, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε πριν από λίγες εβδομάδες, ο οποίος διασχίζει οριζόντια την Τουρκία μεταφέροντας αέριο από τα (όχι και τόσο πλούσια) κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία προς την τουρκική ενδοχώρα.

Μπορεί ο TAP να έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της ελληνικής κοινής γνώμης τα τελευταία χρόνια, στην πράξη όμως πρόκειται περί ενός μάλλον μικρού αγωγού που θα μεταφέρει περιορισμένες ποσότητες αερίου (περίπου 10.0 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα κατ’ έτος με την Ευρωπαϊκή αγορά να εκτιμάται στα 500 BCMs) προς την Ευρώπη, ακριβώς διότι τα κοιτάσματα στην Κασπία είναι σχετικά περιορισμένα(0,9 τρισ. κυβικά μέτρα σε σύγκριση με αυτά της Ρωσίας στα 31,3 τκμ και του Ιράν στα 33,8 τκμ).

Καθώς κατασκευάζεται ήδη ο TANAP, εντείνεται η πίεση για την έναρξη κατασκευής του TAP σε Ελλάδα και Αλβανία, ώστε μέχρι τα τέλη του 2018 να έχει ολοκληρωθεί η διαδρομή από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα προς την Αλβανία και το υποθαλάσσιο πέρασμα στην Αδριατική.

Κλάδο του TAP αποτελεί κατ’ ουσίαν ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας- Βουλγαρίας, ο IGB, που θα συνδέει το ελληνικό με το βουλγαρικό σύστημα φυσικού αερίου, ενώ ο αγωγός αυτός θα επιτρέψει στην ενεργειακά απομονωμένη Βουλγαρία να αποκτήσει μία αξιόπιστη εναλλακτική πύλη εισόδου για την τροφοδοσία της και από την Κασπία, πέρα από τη Ρωσία, που αποτελεί σήμερα τον μοναδικό προμηθευτή της.

Προέκταση και επέκταση του IGB αποτελεί το σύστημα αγωγών του Κάθετου Διαδρόμου (Verti­cal Corridor) το οποίο μέσω διασυνδετήριων αγωγών μεταξύ Βουλγαρίας-Ρουμανίας και Ρουμανίας- Ουγγαρίας θα επιτρέψει την διακίνηση αερίου από τον νότο, δηλ. την Ελλάδα, προς τον βορρά με δυνατότητα μεταφοράς ποσοτήτων της τάξης των 8.0 BCM κατ’ έτος. Με το σύστημα αυτό να τροφοδοτείται και από  δύο υπό σχεδίαση πλωτά τέρμιναλ LNG σε Αλεξανδρούπολη (μονάδα Gastrade) και Καβάλα (μονάδα ΔΕΠΑ) και μία εγκατάσταση υπόγειας αποθήκευσης φυσικού αερίου στο εξαντληθέν κοίτασμα της Νοτίου Καβάλας.

Μία αρχική περιγραφή του Verti­cal Corridor περιέχεται στο Working  Paper Νο. 20 του ΙΕΝΕ « Ο Κάθετος Διάδρομος: από το Αιγαίο ως την Βαλτική»(Ιανουάριος 2015, βλέπε iene.gr).

Η Gazprom

Μετά την ακύρωση του South  Stream τον Δεκέμβριο του 2014, τόσο για οικονομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους, μας προέκυψε ο αγωγός Turkish Stream, μέσω του οποίου η Gazprom σχεδιάζει να προμηθεύει τους πελάτες της, στη νότια ευρωπαϊκή περιφέρεια, μετά τον τερματισμό της τροφοδοσίας μέσω του υπάρχοντος συστήματος αγωγών στην Ουκρανία το 2019.

Με δεδομένη την απόφαση της Μόσχας για αποκλεισμό της Βουλγαρίας -λόγω «κακής διαγωγής» και αθέτησης υποχρεώσεων- οι μεγάλες ποσότητες αερίου που θα διέρχονται μέσω τουTurkish Stream (περίπου 65.0 BCM με 15.0 BCM για Τουρκία και 50 BCM για Ευρώπη) θα πρέπει υποχρεωτικά να κατευθυνθούν στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας.

Με το σχέδιο αυτό να προβλέπει την επέκταση του Turkish Stream, από τον Έβρο προς δυσμάς, μέσω του Greek Stream και τη διασύνδεσή του με τον νέο αγωγό «Tesla» που θα συνδέει την Ελλάδα με FYROM, Σερβία και Ουγγαρία.

Το νέο σχέδιο

Σήμερα, εννέα (9) χρόνια μετά το σίριαλ του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, ο οποίος ως γνωστόν ματαιώθηκε λόγω ολιγωρίας των κυβερνήσεων Κ. Καραμανλή και S. Stanitchev (βλέπε άρθρο μας στο energia.gr με τίτλο «Ένα ακόμη παράθυρο ευκαιρίας ανοίγεται για την Ελλάδα με τον Turkish Stream» στις 15/4/2015 παρακολουθούμε ένα νέο επεισόδιο που λέγεται Turkish ­ Stream και την επέκταση του μέσω ελληνικών εδαφών.
Ένα σαφώς πλέον μεγαλεπήβολο έργο με πολύ σημαντικές πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις και άμεσο αντίκτυπο στον ενεργειακό εφοδιασμό με φυσικό αέριο όλης της Ευρώπης.

Εάν για τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη υπήρξαν ήπιες - παρασκηνιακές κυρίως - ενέργειες που οδήγησαν τελικά στη ματαίωσή του, τώρα θα πρέπει ν’ αναμένουμε πραγματικούς κλυδωνισμούς και απροσχημάτιστες ανατρεπτικές ενέργειες, με την Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά πιο ευάλωτη όσο ποτέ άλλοτε.

Και ενώ χωρίς την παραμικρή αμφιβολία ο προτεινόμενος αγωγός, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την ελληνο-τουρκικά σύνορα, μέσω ελληνικών εδαφών, προς Ευρώπη θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στη χώρα από οικονομικής και γεωπολιτικής άποψης αναδεικνύοντάς την σε πραγματικό ενεργειακό δίαυλο, η κατασκευή του κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι.

Η συσσώρευση 1.500 χλμ. περίπου αγωγών στον περιορισμένο γεωγραφικό καμβά της Ανατολικής και Δυτικής Θράκης και της Μακεδονίας αποτελεί ασφαλώς μία μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση αλλά και τους κατεξοχήν υπεύθυνους κρατικούς φορείς, τη ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ, που μεταξύ τους έχουν αναλάβει την οργάνωση, κατασκευή, επίβλεψη και συντονισμό όλων των ανωτέρω εγκαταστάσεων.

Τα χρήματα που θα επενδυθούν συνολικά για την υλοποίηση των ανωτέρω σχεδίων επί ελληνικού εδάφους είναι πολλά, ακόμη και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, και εκτιμάται ότι μπορεί να φθάσουν ακόμη και τα 8 δισεκατομμύρια ευρώ.
Και ασφαλώς δεν υπάρχει ουδεμία πρόβλεψη από τη Ρωσία για προκαταβολές κάποιων δισεκατομμυρίων ευρώ από τα δήθεν μελλοντικά έσοδα λειτουργίας του αγωγού, όπως αφελώς διαδίδει η κυβέρνηση για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης.

Εναπόκειται όμως σε αυτήν εάν θα μπορέσει τελικά να αξιοποιήσει τη σημερινή ευνοϊκή συγκυρία, το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον και την ανάγκη της Ευρώπης για διασφάλιση σε μακροχρόνια βάση εναλλακτικών πηγών φυσικού αερίου.

 Όμως οι ανωτέρω διαφαινόμενες επενδύσεις δεν θα πραγματοποιηθούν ούτε η χώρα θα μπορέσει να αξιοποιήσει την ευκαιρία που παρουσιάζεται σήμερα εάν η κυβέρνηση εξακολουθήσει την αδιάλλακτη στάση της αγνοώντας τις υποχρεώσεις της χώρας εντός της Ε.Ε. (βλέπε 3ο Ενεργειακό Πακέτο) και επιλέγοντας να κινείται διαρκώς εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου.

Με την κατ’ ουσίαν αντιευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική της συγκυβέρνησης Τσίπρα-Λαφαζάνη, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν η Eυρωπαϊκή Ενωση θα συναινέσει στο έργο επέκτασης του Turkish Stream μέσω Ελλάδας.

Και αυτό όχι διότι θα έχουν σοβαρές αντιρρήσεις στην εναλλακτική τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό αέριο, αλλά, κυρίως, διότι θα θελήσουν να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα στην ελληνική κυβέρνηση για τη συστηματική καταπάτηση και καταστρατήγηση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών περί απελευθέρωσης των αγορών ηλεκτρισμού-φυσικού αερίου.

Εάν πράγματι η κυβέρνηση συνασπισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επιθυμεί να εφαρμόσει μια ανεξάρτητη, πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη ενεργειακή πολιτική όπως διατείνεται ότι επιθυμεί, θα πρέπει πρωτίστως να φροντίσει όπως η εσωτερική αγορά ενέργειας λειτουργεί βάσει των ισχυόντων στην Ε.Έ. και όχι να επιχειρεί με οποιοδήποτε τρόπο πισωγυρίσματα μέσω της πλήρους κρατικοποίησης της αγοράς.

Αντιδράσεις

Για αυτό, το μεγαλύτερο εμπόδιο στη σχεδίαση και κατασκευή του άκρως ενδιαφέροντος και εθνικά συμφέροντος πλέγματος αγωγών φυσικού αερίου στη βόρειο Ελλάδα δεν θα είναι ούτε οι Αμερικανοί, ούτε η Ε.E., αλλά εμείς οι ίδιοι που με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά μας θα καταφέρουμε τελικά να στρέψουμε όλους εναντίον μας.

Και είναι, πραγματικά, κρίμα να δίνουμε λαβές σε όποιες αντιδράσεις ανακύψουν, σε μία περίοδο κατά την οποία όλοι οι μεγάλοι γεωπολιτικοί «παίκτες» σε Ανατολή και Δύση, επιθυμούν τη σταθερότητα στη χώρα μας και επενδύουν σε αυτήν.


(Άρθρο του  Κ.Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΗ, αντιπρόεδρου και εκτελεστικού διευθυντή του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ), στην "Ημερησία")